Dikkat Eksikliği; Psikiyatrik Değerlendirme ve Terapi Desteği

Dikkat eksikliği, bireyin odaklanma, dikkati sürdürebilme ve organize olma becerilerini olumsuz yönde etkileyen nörogelişimsel bir durumdur. Özellikle çocukluk çağında başlayan bu durum, erişkinlikte de devam edebilir ve akademik, mesleki ve sosyal alanlarda çeşitli zorluklara neden olabilir (American Psychiatric Association [APA], 2022). Dikkat eksikliği nedir sorusuna yanıt olarak genellikle dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ile birlikte anılsa da, her bireyde hiperaktivite ve dürtüsellik görülmeyebilir. Bu yazıda, dikkat eksikliği yaşayan bireyler için psikiyatrik değerlendirmenin önemi, psikolojik destek terapileri ve refleksolojinin potansiyel faydaları ele alınacaktır.

Psikiyatrik Değerlendirmenin Önemi

Dikkat eksikliğinin doğru tanılanması için öncelikle bir psikiyatri uzmanı tarafından kapsamlı bir değerlendirme yapılmalıdır. Bu değerlendirme sürecinde bireyin gelişimsel geçmişi, akademik ve sosyal yaşamı dikkate alınarak çeşitli psikiyatrik testler uygulanır. En yaygın kullanılan değerlendirme araçları arasında Conners Derecelendirme Ölçeği, DEHB Tanı Ölçeği ve Wechsler Zeka Testleri bulunmaktadır (Barkley, 2021).

Psikiyatristler, dikkat eksikliğinin altta yatan nedenlerini belirleyerek gerekli müdahale planını oluşturur. Bazı bireylerde dikkat eksikliği, kaygı bozukluğu, depresyon veya öğrenme güçlüğü gibi diğer psikiyatrik durumlarla ilişkili olabilir. Bu nedenle, multidisipliner bir yaklaşım benimsenerek bireyin ihtiyaçlarına uygun bir tedavi stratejisi belirlenmelidir (Brown, 2019).

Psikolojik Destek Terapileri

Dikkat eksikliği yaşayan bireyler için psikolojik destek terapileri büyük önem taşımaktadır. En yaygın kullanılan terapi yöntemleri şunlardır:

1. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)

Bilişsel Davranışçı Terapi, bireyin dikkat eksikliğiyle başa çıkma becerilerini geliştirmeye yardımcı olur. BDT; bireyin dikkat dağınıklığını artıran düşünce kalıplarını fark etmesini, zaman yönetimi stratejilerini öğrenmesini ve öz düzenleme becerilerini geliştirmesini sağlar (Solanto, 2018). Bkz: Bilişsel Davranış Terapisi Nedir? Nasıl Yapılır Teorik Temelleri

2. Dikkat Eğitimi ve Mindfulness Temelli Terapiler

Mindfulness temelli terapiler, bireylerin anı odaklanarak dikkatlerini sürdürebilmesine yardımcı olur. Araştırmalar, mindfulness tekniklerinin dikkat süresini artırmada ve dürtü kontrolünü geliştirmede etkili olduğunu göstermektedir (Zylowska et al., 2020). Bkz: Mindfulness Uygulama Teknikleri Nelerdir Nasıl Başlayabilirsiniz?

3. Aile Terapisi ve Psiko-Eğitim

Özellikle çocuklarda dikkat eksikliği görüldüğünde, aile desteği büyük önem taşır. Aile terapisi, ebeveynlerin çocuklarının dikkat eksikliğiyle baş etme stratejilerini öğrenmesini ve onların gelişimini destekleyici bir ortam oluşturmalarını sağlar (Hinshaw, 2021).

Refleksolojinin Dikkat Eksikliği Üzerindeki Etkisi

Refleksoloji, ayak tabanındaki belirli noktaların uyarılmasıyla vücudun farklı bölgelerinin dengelenmesini amaçlayan tamamlayıcı bir tedavi yöntemidir. Son yıllarda yapılan araştırmalar, refleksolojinin sinir sistemi üzerinde rahatlatıcı etkiler sağlayarak stres düzeyini azalttığını ve dikkat eksikliği belirtilerini hafifletebileceğini öne sürmektedir (McCullough et al., 2022).

Refleksolojinin Olası Faydaları:

• Beyin fonksiyonlarını destekleme: Refleksoloji, kan dolaşımını artırarak beyne daha fazla oksijen gitmesini sağlayabilir. Bu durum, bilişsel işlevleri iyileştirmeye yardımcı olabilir.
• Sinir sistemini dengeleme: Refleksoloji uygulamalarının, parasempatik sinir sistemini aktive ederek stres hormonlarının seviyesini düşürdüğü gözlemlenmiştir (VanderPloeg et al., 2021).
• Duygusal düzenlemeyi destekleme: Refleksoloji, bireylerde gevşeme sağlayarak kaygıyı azaltabilir ve dikkat sürelerini artırabilir.

Sonuç

Dikkat eksikliği, bireyin günlük yaşamda karşılaştığı bilişsel ve davranışsal zorlukları artıran, akademik ve mesleki performansı doğrudan etkileyen kompleks bir nörogelişimsel durumdur. Bu nedenle, kapsamlı bir psikiyatrik değerlendirme süreci, bireyin ihtiyaçlarına uygun müdahale yöntemlerinin belirlenmesi açısından kritik öneme sahiptir. Tanı sürecinin ardından, bilimsel temellere dayalı psikolojik müdahaleler, bireyin dikkat becerilerini geliştirme, öz düzenleme stratejilerini güçlendirme ve yaşam kalitesini artırma noktasında etkili bir yaklaşım sunmaktadır.

Bilişsel Davranışçı Terapi ve mindfulness temelli yaklaşımlar, bireylerin dikkat süresini artırmalarına, dürtü kontrolünü sağlamalarına ve işlevselliklerini optimize etmelerine yardımcı olurken; aile terapisi ve psiko-eğitim, özellikle çocuk ve ergenlerde sosyal destek mekanizmalarının güçlendirilmesine katkı sağlamaktadır. Bunun yanı sıra, refleksoloji gibi tamamlayıcı yaklaşımlar, stres yönetimi ve sinir sisteminin regülasyonu bağlamında potansiyel faydalar sunmakla birlikte, bu tür müdahalelerin kanıta dayalı psikiyatrik ve psikolojik yaklaşımlar ile birlikte değerlendirilmesi gerekmektedir.

Sonuç olarak, dikkat eksikliğinin yönetimi multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Psikiyatri ve psikoloji alanındaki kanıta dayalı yöntemlerle bireyselleştirilmiş terapi planlarının oluşturulması, tedavi sürecinin başarısını artırmaktadır. Bunun yanında, refleksoloji gibi tamamlayıcı tekniklerin, bilimsel temelli yaklaşımların yerine değil, destekleyici bir araç olarak değerlendirilmesi önem taşımaktadır. Gelecekte yapılacak daha kapsamlı ve metodolojik olarak güçlü çalışmalar, refleksolojinin dikkat eksikliği yönetimindeki etkilerini daha net ortaya koyacaktır.

Ancak, bu yaklaşımlar bireysel olarak değil, uzman bir hekim kontrolünde ve yönlendirilmesiyle uygulanmalıdır. Psikolojik terapiler, yalnızca alanında uzmanlaşmış klinik psikolog ve terapistler tarafından yürütülmeli, fizyolojik yöntemler ise ilgili sağlık profesyonellerinin önerileri doğrultusunda değerlendirilmelidir.

Kaynakça

• American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed., text rev.). American Psychiatric Publishing.
• Barkley, R. A. (2021). Taking charge of ADHD: The complete, authoritative guide for parents (4th ed.). Guilford Press.
• Brown, T. E. (2019). Attention deficit disorder: The unfocused mind in children and adults. Yale University Press.
• Hinshaw, S. P. (2021). Developmental psychopathology and attention-deficit/hyperactivity disorder: Multiple pathways to resilience and risk. Annual Review of Clinical Psychology, 17, 183-206.
• McCullough, T. M., Lee, M. H., & Tindle, H. A. (2022). Reflexology and stress reduction: Implications for cognitive function. Journal of Integrative Medicine, 20(3), 240-251.
• Solanto, M. V. (2018). Cognitive-behavioral therapy for adult ADHD: Targeting executive dysfunction. Guilford Press.
• VanderPloeg, A. M., Grossman, L. S., & Warren, R. E. (2021). The effects of reflexology on neurocognitive performance: A systematic review. Complementary Therapies in Medicine, 58, 102702.
• Zylowska, L., Ackerman, D. L., Yang, M. H., & Shapiro, S. L. (2020). Mindfulness meditation training in adults and adolescents with ADHD: A feasibility study. Journal of Attention Disorders, 24(5), 704-716.